राज्यात दहा दिवसांचा गणेशोत्सव मोठ्या उत्साहात आणि आनंदात साजरा होत आहे. महाराष्ट्रात प्रसिद्ध गणेश अष्टविनायक स्थान आहे. या गणेशोत्सवात आपण या सर्व अष्टविनायकांची माहिती घेणार आहोत. अष्टविनायकांमध्ये मोरगावचा मोरेश्वर, थेऊरचा श्री चिंतामणी गणपती, सिद्धटेकचा श्री सिद्धिविनायक, रांजणगावचा महागणपती, ओझरचा विघ्नेश्वर, लेण्याद्रीचा श्री गिरिजात्मज (लेण्याद्री), महाडचा वरदविनायक आणि पालीचा श्री बल्लाळेश्वर यांचा समावेश होतो.
श्री गिरिजात्मज, लेण्याद्री
अष्टविनायकांपैकी लेण्याद्रीचा श्री गिरिजात्मज हा सहावा गणपती आहे. श्री गिरिजात्मज गणेशाचे निवासस्थान जुन्नर तालुक्यातील प्राचीन जुन्नर लेण्यांजवळील टेकडीवर आणि शिवनेरी किल्ल्याजवळील कुकडी नदीजवळ आहे. दगडात कोरलेली गणेशमूर्ती आहे. मंदिरात जाण्यासाठी डोंगरावर सुमारे 400 पायऱ्या आहेत. लेण्याद्रीतील श्री गिरिजात्मज जुन्नरपासून ७ किमी आणि पुण्यापासून ९७ किमी अंतरावर आहे.
श्री गिरिजात्मज मंदिराची वैशिष्ट्ये
हे गिरिजात्मज विनायक मंदिर दक्षिणेकडे तर देवतेचे तोंड उत्तरेकडे आहे. गणेशमूर्तीची सोंड डावीकडे आहे. मूर्तीची नाभी आणि कपाळ हिरे आहेत. मूर्तीच्या डाव्या आणि उजव्या बाजूला हनुमान आणि शिवशंकर आहेत. सूर्योदयापासून सूर्यास्तापर्यंत मंदिरात प्रकाश असतो अशा पद्धतीने मंदिर बांधले आहे. त्यामुळे हे मंदिर डोंगरावर बांधलेले असले तरी त्यात एकही विद्युत दिवा नव्हता. मंदिर गुहांच्या समूहात आहे. त्यामुळे संपूर्ण मंदिर संपूर्णपणे दगडात कोरलेले आहे. डोंगराच्या शेजारी गाभारा मंदिरात आहे. मंदिराला मागची सीट नाही. त्यामुळे येथे वळसा घालता येत नाही. पांडवांनी वनवासात या गुहा बांधल्याचं मानलं जातं. म्हणून या लेण्यांच्या समूहाला पांडव लेणी म्हणतात. गुहेत एक मुख्य हॉल आणि 18 लहान खोल्या आहेत. त्यावेळी येथे आलेल्या यात्रेकरूंना येथे बसून ध्यान करता यावे यासाठी ही व्यवस्था आहे.
श्री गिरिजात्मजाची आख्यायिका
गणेश पुराणानुसार, देवी सतीने पार्वतीचा अवतार घेतला आणि गणेशाला जन्म दिला. यासाठी, देवी पार्वतीने लेनियाद्री पर्वतावर कठोर तपश्चर्या केली आणि बद्र पादचतुर्थी येथे स्वतःच्या मलमूत्रातून एक मूर्ती तयार केली. त्यानंतर देवी पार्वतीने त्यात प्राण फुंकले आणि सहा हात आणि तीन डोळे असलेले एक बालक त्यांच्यासमोर प्रकट झाले. देवीने त्याचे नाव विनयगा ठेवले. आणि म्हणून गणेशाचा जन्म झाला. देवी पार्वतीला गिरिहा असेही म्हणतात. त्यामुळे या विनायकाचे नाव जिरीगडोका पडले. गणपती आपल्या आदिवासी अवतारात 15 वर्षे लेण्याद्रीमध्ये असल्याचे सांगितले जाते. श्री गणेशाने या अवतारात अनेक राक्षसांचा वध केला अशी आख्यायिका आहे.
टिप्पणी पोस्ट करा